Agatologia w edukacji
Agatologia, to inaczej teoria dobra, pojęcie to jest stosowane w obrębie większości nauk społecznych. Jedną z najbardziej znanych propozycji w tym zakresie skonstruował Józef Tischner. Był to projekt esencjalny, uznający pierwotność i źródłowość sfery dobra w egzystencji człowieka, przez co mógł być poddawany krytyce w sferze pluralnie rozumianej aksjologii. Co więcej, koncepcja ta posługując się metodą fenomenologiczno-hermeneutyczną, sytuuje się w kręgu tzw. fenomenalizmu, czyli teorii przyjmujących kryteria rozumienia w oparciu o kategorie źródłowych i bezpośrednich doświadczeń – fenomenów.
Analizując teorię dobra w wymiarze edukacyjnym, pojawia się podstawowy problem, sprzeczności z teorią wolności. Dobro rozumiane jest tu jako wartość doskonała przynależąca Absolutowi i jednocześnie umieszczona w ludzkiej pamięci – będąca immanencją człowieka. W koncepcji Tischnera dobro jest traktowane, jako lekarstwo zarówno na możliwą jak i realną chorobę – czyli tragedię egzystencji – zwycięstwo zła nad dobrem. Problem jednak pojawia się w przestrzeni codziennej egzystencji. Tam gdzie wewnętrzne dobro człowieka nie ma wystarczających sił, by przeciwstawić się złu i ulega, poddając się prawom tragedii. Jedynym ratunkiem w tej sytuacji jest Dobro, które jednak w całej swej istocie jest względem człowieka transcendentne. Czy nie oznacza to tym samym, że agatologia pedagogiczna w tym kształcie jest pedagogiką heteronomii – nieustannej niedojrzałości?
Z założenia projekt agatologii Tischnera traktował pedagogikę chrześcijańską, jako edukację ku wolności, gdzie człowiek buduje siebie w relacji z drugim, jednak pierwotnie musi wybierać samego siebie jako podmiot tej relacji. Kłopot wyłania się, gdy w przestrzeni ludzkiego życia pojawia się zło, zarówno to pochodzenia wewnętrznego, jak i to zewnętrzne. Ochroną przed nim winno być dobro istniejące w człowieku. Jeśli ono jednak nie daje rady złu, na scenę dramatu wkracza Dobro absolutne, czyli Bóg. W tym spojrzeniu człowiek jest zależny od zewnętrznej mocy wartości Absolutnej, gdyż sam poradzić sobie nie może. Pedagogika w horyzoncie Dobra staje się tym samym pedagogiką heteronomii. Dla Józefa Tischnera pierwotność dobra obecne w człowieku jest przejawem bliskości względem Dobra absolutnego, które, uznając wolność człowieka, objawia się i tym samym budzi śpiącą w człowieku pamięć o dobru wewnętrznym. Logika agatologii tym samym unifikuje realność i idealność dobra oraz wolności w egzystencji człowieka, przez co relacje ze światem i drugim człowiekiem, ale również z samym sobą mogą układać się wg. kryteriów zwycięstwa a nie porażki.
Zob. S. Dąbrowski, Model agatologicznej edukacji religijnej odpowiedzią na aktualne przemiany społeczno-kulturowe XXI wieku, [w:] Religijne uwarunkowania pracy socjalnej, red. M. Patalon, Toruń 2014, s. 105-131.
Zostaw Komentarz
Musisz się zalogować, aby móc dodać komentarz.